Ο Έξαρχος του Πατριαρχείου Μόσχας στην Ουκρανία, αρχιμανδρίτης της Λαύρας του Ποτσάεβ Αλέξιος (Γρομάντσκιι) είχε απευθυνθεί προς το ιερατείο και το ποίμνιο ζητώντας να στηρίξουν με προσευχές τους ναζί. Αυτές οι πληροφορίες προέρχονται από έγγραφα που υπήρχαν στα γερμανικά αρχεία και ήρθαν στο φως μετά τη δημοσιοποίησή τους στην κοινότητα Kremenez Umland bis 1939.Krzemieniec i okolice do 1939 roku από την Irina Dan-Kohen, που κατάγεται από το Κρεμενέτσ της Ουκρανίας.
Σε μια επαινετική ομιλία που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 1942 στις σελίδες μιας εφημερίδας της πόλης Κρεμενέτς, ο επίσκοπος της Ρωσικής Εκκλησίας χαρακτηρίζει τον Αδόλφο Χίτλερ ως «μεγάλο», «ιδιοφυΐή ηγέτη» και «εκλεκτό του Θεού» ενώ την γερμανική εισβολή ως «ιερή αποστολή» ενάντια στους «άθεους και αναμφισβήτητα τυράννους της Μόσχας». Στην επέτειο της ναζιστικής επίθεσης στην ΕΣΣΔ ο Μητροπολίτης Αλέξιος ευλόγησε την διεξαγωγή στη Λαύρα του Ποτσάεφ και στους ναούς του Πατριαρχείο Μόσχας προσευχή ούτως ώστε ο Θεός «να βοηθήσει τον γερμανικό στρατό να ολοκληρώσει την ιερή αποστολή μέχρι το νικηφόρο τέλος».
Ένα χρόνο αργότερα, στις 7 Μαΐου 1943, ο Μητροπολίτης Αλέξιος (Γρομάντσκιι) έπεσε νεκρός από τις σφαίρες μαχητών του Ουκρανικού Αντιστασιακού Στρατού (УПА). Όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, εκείνη την ημέρα ο ιεράρχης ταξίδευε με το αυτοκίνητο γερμανού αξιωματικού στον δρόμο από το Κρεμενέτσ στο Λούτσκ, χωρίς συνοδεία. Οι μαχητές του УПА, οι οποίοι καραδοκούσαν για τα οχήματα των ναζιστών, άνοιξαν πυρ θεωρώντας ότι πρόκειται για γερμανό αξιωματικό.
Παρά το γεγονός της συνεργασίας του μητροπολίτη Αλέξιου με τους ναζί, η Ουκρανική Εκκλησία – Πατριαρχείου Μόσχας τιμά μέχρι και τις μέρες μας τη μνήμη μου. Στο σημείο όπου σκοτώθηκε έχει τοποθετηθεί αναμνηστικός σταυρός και πραγματοποιείται μνημόσυνο κάθε χρόνο. Οι ιερείς της Ρωσικής Εκκλησίας αποσιωπούν τις «σκοτεινές σελίδες» του βιογραφικού του ιεράρχη την ώρα που μαζί με τα φιλορωσικά κόμματα στην Ουκρανία συμμετέχουν στους «πανηγυρισμούς» της νίκης επί των ναζί.
Ενώ τα φερέφωνα της ρωσικής προπαγάνδας έχουν αναδείξει το θέμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε μείζων αντικείμενο εκμετάλλευσης για την προώθηση των συμφερόντων τους σε βάρος άλλων λαών, η συνεργασία με τους ναζί -όχι μόνον στη Ρωσική Εκκλησία αλλά και ανάμεσα στον ρωσικό λαό- ήταν πολύ διαδεδομένη, μεγαλύτερη από άλλες χώρες. Ωστόσο ακριβή στοιχεία δεν έχουν βγει ακόμα στο φως της δημοσιότητας καθώς η Ρωσία (αντίθετα με τις χώρες της Δύσης, τις Βαλτικές χώρες, την Ουκρανία κ.ά) δεν έχει αποχαρακτηρίσει τα αρχεία της όσον αφορά τον Β’ ΠΠ. Θα έχεις τους λόγους της.
