Σε μια νέα συνέντευξη για το Πνευματικό Μέτωπο της Ουκρανίας, ο ιερέας Ολεξάντρ Κολμπ από το Βολίν μοιράστηκε τις σκέψεις του σχετικά με το Κανονικό καθεστώς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας (Πατριαρχείου Μόσχας) και τους τρόπους ενότητάς της με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας.
Ο πατέρας Ολεξάντρ τονίζει την εμπιστοσύνη στις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη. Ζητά επίσης την ενότητα των Εκκλησιών μέσω της συλλειτουργίας με τον Έξαρχο του Οικουμενικού Πατριάρχη, Επίσκοπο Κομάνων Μιχαήλ.
Επιπλέον, ο ποιμενάρχης εξηγεί γιατί πρέπει να αποφεύγουμε ριζοσπαστικούς όρους όπως «μετάβαση» και να μιλάμε για την «ενότητα» των Εκκλησιών ως ισότιμα μέρη.
Τον Σεπτέμβριο, ο πατέρας Ολεξάντρ συλλειτούργησε με τον Έξαρχο του Οικουμενικού Πατριάρχη, επίσκοπο Μιχαήλ, στον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα στο Κίεβο. Με αφορμή αυτή τη Λειτουργία τέθηκε σε αργία από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείου Μόσχας).
Πώς βλέπετε σήμερα την Κανονική θέση της Ουκρανική Ορθόδοξης Εκκλησίας (σε ενότητα με το Πατριαρχείο Μόσχας); Είναι δίκαιο να την αποκαλέσουμε μια Εκκλησία που δεν έχει ακόμη διακόψει τους δεσμούς της με το Πατριαρχείο Μόσχας;
Δεν θα μιλήσω εκ μέρους ολόκληρης της Εκκλησίας, αλλά εκ μέρους του εαυτού μου. Μόνο από την προσωπική μου οπτική.
Για μένα, η λειτουργία με τον Έξαρχο στις 24 Σεπτεμβρίου ήταν ένα τεστ για να δούμε το αν η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει διαχωρίσει πλήρως τη θέση της από τη Ρωσική Εκκλησία ή τουλάχιστον σκοπεύει να το κάνει. Έτσι, το τεστ αυτό έδειξε ότι δεν έχει αποστασιοποιηθεί και δεν παίρνει καν πορεία για πλήρη αποστασιοποίηση. Αυτό έγινε σαφές τη δεύτερη ημέρα, όταν κλήθηκα στο δικαστήριο του Επισκοπικού Συμβουλίου του Βολίν με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ναθαναήλ και στις 29 Σεπτεμβρίου έλαβα ένα διάταγμα που με έθεσε σε αργία χωρίς δικαίωμα για Θεία Κοινωνία.
Έχετε πει δημόσια ότι εμπιστεύεστε τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Πείτε μας με περισσότερες λεπτομέρειες τι σημαίνει αυτό – αυτή η εμπιστοσύνη στις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Όλα ξεκίνησαν με τις αποφάσεις της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 9-11 Οκτωβρίου 2018. Για μένα αυτές οι αποφάσεις έγιναν η βάση και μου άνοιξαν την κατανόηση της πραγματικής κατάστασης της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία. Αν χρειαστεί να θυμηθείτε ποια σημεία τέθηκαν εκεί, είμαι έτοιμος να σας τα θυμίσω.
Ήταν όταν ακυρώθηκε το ανάθεμα για τον Μητροπολίτη Φιλάρετο;
Ναι, αυτό είναι ένα από τα σημεία. Και ήταν συνολικά πέντε. Το πρώτο σημείο ήταν: Να επιβεβαιωθεί η απόφαση που έχει ήδη ληφθεί ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης προχωρεί στην παραχώρηση αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Το δεύτερο ήταν να αποκατασταθεί το Σταυροπήγιο. Το τρίτο είναι αυτό που λέτε, να εξεταστεί η προσφυγή των Μητροπολιτών Φιλάρετου και Μακαρίου. Το τέταρτο – ένα πολύ σημαντικό σημείο – είναι να ακυρωθεί η υποχρέωση της συνοδικής επιστολής του 1686 που παραχωρούσε στον Πατριάρχη Μόσχας το δικαίωμα να χειροτονεί τον Μητροπολίτη Κιέβου. Και επειδή οι όροι αυτής της συνοδικής επιστολής δεν εκπληρώθηκαν, η επιστολή ακυρώθηκε.
Λίγοι άνθρωποι δίνουν προσοχή στο πέμπτο σημείο. Αλλά για μένα, ήταν διορατικό. Εκεί έλεγε: «Να απευθύνουμε έκκληση σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να απέχουν από την κατάληψη εκκλησιών, μοναστηριών και άλλων περιουσιακιών στοιχείων, καθώς και από κάθε άλλη βίαιη πράξη και εκδίκηση, ώστε να επικρατήσει η ειρήνη και η αγάπη του Χριστού».
Με άλλα λόγια, κάνοντας αυτό το βήμα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο γνώριζε ότι θα υπάρξουν τέτοιες ενέργειες εκατέρωθεν. Παρεμπιπτόντως, εκτύπωσα αυτές τις αποφάσεις και τις ξαναδιαβάζω συχνά. Το τρίτο σημείο ήταν επίσης σημαντικό για μένα, όχι επειδή οι μητροπολίτες Φιλάρετος και Μακάριος κατέθεσαν έφεση, αλλά επειδή όλα τα μυστήρια που τελούνται στο Πατριαρχείο Κιέβου αναγνωρίστηκαν ως Κανονικά. Αυτό ήταν το πιο ευχάριστο, το πιο σωστό, το πιο ευγενικό πράγμα για μένα. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω γιατί. Οι επίσκοποί μας δεν αισθάνονται αυτό που αισθάνονται οι απλοί ιερείς, οι οποίοι έπρεπε κάθε φορά να λέγουν στους ανθρώπους: «Αν βαφτιστήκατε στο Πατριαρχείο Κιέβου, μην έρχεστε για εξομολόγηση ή Θεία Κοινωνία» και ούτω καθεξής. Αυτό δίχασε τους ανθρώπους, ήταν λάθος και ηθικά δύσκολο για τους ιερείς των ενοριών. Από τη στιγμή που ιδρύθηκε το Πατριαρχείο Κιέβου στην Ουκρανία μέχρι το 2018, πέρασαν 26 χρόνια. Μέσα σε τόσα χρόνια, οι άνθρωποι που βαπτίστηκαν στο Πατριαρχείο του Κιέβου έχουν ήδη αποκτήσει τα δικά τους παιδιά. Όλα έχουν από καιρό μπερδευτεί και διαπλεχθεί. Και ήταν απαραίτητο να θεραπευτεί αυτό το σχίσμα, αυτό το ρήγμα να σταματήσει. Αυτό έκανε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Αποφεύγετε τη φράση «μετάβαση στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας», ότι (εσείς) δεν έχετε μεταβεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, αλλά το διατυπώνετε διαφορετικά. Πώς ακριβώς το διατυπώνετε και γιατί αποφεύγετε τη λέξη «μετάβαση»;
Υπάρχουν πολλοί όροι που τρομάζουν και απωθούν τους ανθρώπους. Για πολλούς, η λέξη «μετάβαση» ακούγεται σαν προδοσία. Αυτό είναι ένα πνευματικό και ψυχολογικό πρόβλημα. Αυτή η λέξη επιβάλλει στους ανθρώπους την εξής ιδεολογία: Ότι η ενορία δεν έχει απλώς εγκαταλείψει μια δικαιοδοσία και έχει μετακινηθεί σε μια άλλη, αλλά σαν να έχει εγκαταλείψει τον Θεό και να έχει ενταχθεί σε κάποια πολιτική οργάνωση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αποφεύγω αυτή τη λέξη «μετάβαση» και θέλω να ακούγεται σωστά – «ενότητα». Κατά τη διάρκεια αυτής της ενότητας, δεν χάσαμε την ταυτότητά μας. Η ενορία μας ονομάζεται όπως ήταν και πριν. Συνεχίζουμε να τελούμε Λειτουργίες με τον παλιό τρόπο.
Σήμερα, τελούμε Λειτουργίες τόσο στην ουκρανική όσο και στην εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη χορωδία. Κατά τη γνώμη μου, η πλήρης ουκρανοποίηση της λατρείας είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία. Για παράδειγμα, αν είμαι ιερέας εδώ και 34 χρόνια, γνωρίζω από έξω πολλά λειτουργικά κείμενα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τα αναγνώσματα του Ευαγγελίου, και δεν θα είναι εύκολο ή γρήγορο να τα ξαναμάθω. Φυσικά, ο ιερέας τελεί τη Λειτουργία όχι από μνήμης αλλά από το βιβλίο της Λειτουργίας, αλλά η χορωδία τραγουδά μουσικά κομμάτια. Επιτρέψτε μου να εξηγήσω τη δυσκολία. Αν, για παράδειγμα, ένας Ουκρανός συνθέτης μελοποιήσει αμέσως ένα κείμενο στα ουκρανικά, αυτό ακούγεται όμορφο και μελωδικό. Δόξα τω Θεώ υπάρχουν πολλοί Ουκρανοί εκκλησιαστικοί συνθέτες. Αλλά αν ένα μουσικό κομμάτι δημιουργήθηκε με βάση την εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα, τότε δεν είναι δυνατόν να αντικαταστήσει τα εκκλησιαστικά σλαβονικά κείμενα με ουκρανικά. Ως εκ τούτου, η χορωδία συνεχίζει να εκτελεί πολλούς ύμνους στην εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Το ρεπερτόριο της χορωδίας μας περιλαμβάνει πολλά έργα ξένων και παγκοσμίου φήμης συνθετών. Δεν βλέπω κανένα πρόβλημα με αυτό – ο κόσμος το αποδέχεται.
Έχουμε παραμείνει αυτό που είμαστε. Έχουμε ενωθεί ως δύο πλήρεις, ολοκληρωμένες, και ας χρησιμοποιήσουμε τη λέξη Κανονικές, δικαιοδοσίες. Ως εκ τούτου, η λέξη ενότητα είναι η πιο κατάλληλη εδώ. Και θα ήθελα αυτή η ενότητα να λάβει χώρα σε πλήρη κλίμακα, όχι μιας ξεχωριστής ενορίας της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής, αλλά ολόκληρης της δομής της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Αυτό θα ήταν η πραγματική ενότητα. Όχι μια μετάβαση αλλά μια ενότητα, και αυτό θα έφερνε πολλά οφέλη. Ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει μιλήσει για αυτή την ενότητα σε πολλές περιπτώσεις. Αυτή είναι η πρότασή του, η επιθυμία του, και -αν θέλετε- μια ευλογία, και το επαναλαμβάνω και πάλι, τον εμπιστεύομαι.
Πείτε μου, πώς μπορεί κανείς να μην εμπιστεύεται τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος έχει κατανοήσει πραγματικά τα προβλήματα της Ουκρανικής Ορθοδοξίας και έχει κάνει τα πάντα για να ξεπεράσει αυτά τα προβλήματα. Και πώς μπορείτε να συνεχίσετε να εμπιστεύεστε τον άνθρωπο, τον πατριάρχη (Κύριλλο), που ευλογεί τον πόλεμο και στέλνει τους ιερείς του εδώ σε εμάς, παρακινεί τους στρατιώτες εισβολής να πάνε και να σκοτώσουν Ουκρανούς. Δεν υπάρχει σύγκριση εδώ, οπότε εγώ και οι ενορίτες μου σίγουρα εμπιστευόμαστε τις αποφάσεις και τις ευλογίες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.
Ας μιλήσουμε για το ρόλο του Οικουμενικού Πατριάρχη σε αυτή την κατάσταση, στην επίλυση αυτού του σχίσματος, αυτής της διάσπασης μεταξύ των Εκκλησιών. Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να ενεργήσουν σε αυτή την κατάσταση οι ιερείς ή οι επίσκοποι που δεν εμπιστεύονται ακόμη τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη; Πώς βλέπετε αυτόν τον δρόμο της ενότητας;
Να ξεκινήσουμε με το ελάχιστο, τουλάχιστον να μην χρησιμοποιούμε τη λέξη “μετάβαση” που απομακρύνει τους ανθρώπους. Υπάρχουν πολλοί άλλοι όροι που εμποδίζουν αυτή την ενότητα. Ο όρος “αργία” φοβίζει τον κλήρο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πολλοί από αυτούς έκαναν αυτό που έκανα εγώ, αλλά η λέξη “αργία” στην ιεροσύνη είναι πολύ τρομακτική. Και είναι επίσης λάθος να αντιμετωπίζουμε τη λέξη “αργία” σαν να μην είναι τίποτα, και είναι επίσης λάθος να δεχόμαστε μια αργία που είναι τόσο ασήμαντη.
Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχουν επίσκοποι της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι έτοιμοι για αυτή την ενότητα. Ίσως περιμένουν ένα μαζικό κίνημα από ιερείς όπως εγώ. Σε μια συνέντευξη είπα ότι αν εμείς οι υπογράφοντες (όσοι υπογράψαμε την έκκληση του πατέρα Αντρίι Πιντσούκ προς την Πενταρχία για τη δίκη του Πατριάρχη Κύριλλου) πηγαίναμε όλοι μαζί στον Έξαρχο και Λειτουργούσαμε μαζί, θα ήταν μια ώθηση από τα κάτω. Θα μπορούσε κανείς να ελπίζει ότι ίσως οι επίσκοποι θα αρχίσουν να αποκαθιστούν την ευχαριστιακή κοινωνία. Και έτσι… κοιτάμε ο ένας τον άλλον. Οι ιερείς μας λένε: “Αν οι επίσκοποι αποκαθιστούσαν αυτή την ευχαριστιακή κοινωνία, αν ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Ονούφριος την ευλογούσε, όλα θα συνέβαιναν με χαρά!” Πράγματι. Αλλά υπάρχει η λέξη “αν” και παραμένει μόνο ένα όνειρο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάποιοι κοιτάζουν τους άλλους. Οι ιερείς κοιτάζουν τους επισκόπους και οι επίσκοποι, ως ένα βαθμό, τους ιερείς.
Είναι καιρός να δράσουμε, όχι να γράφουμε εκκλήσεις. Οι εκκλήσεις μας ήταν επανειλημμένες. Υπήρξαν οι 10 δυσάρεστες ερωτήσεις προς την Ιερά Σύνοδο και μια ανοιχτή επιστολή προς τον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο για σύγκληση Συνόδου. Αλλά αυτές είναι μόνο γραπτές ή προφορικές εκκλήσεις. Χρειάζονται συγκεκριμένες δράσεις.
Δηλαδή, βλέπετε τη λύση αυτής της κατάστασης γενικά μέσα από την κοινή Λειτουργία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ειδικότερα με τον Έξαρχο στην Ουκρανία.
Το βλέπω αυτό ως ένα μικρό σημείο, ένα μικρό βήμα που θα οδηγήσει σε άλλα βήματα.
Ας αναλύσουμε τα εξής: Όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν θα αρνηθεί ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται σε ευχαριστιακή κοινωνία με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, για να μην αναφέρουμε την Κανονική υποταγή. Και αυτό θα πρέπει (σ.σ. υποτίθεται) να εκλαμβάνεται ως ένα σωστό Κανονικό φαινόμενο. Και αν η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θέλει να αποκαταστήσει την ευχαριστιακή κοινωνία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, αυτό είναι διάσπαση! Ποιος μπορεί να μου εξηγήσει πού είναι η λογική, πού είναι η ουσία, πού είναι η αλήθεια;
Με αυτούς που ευλογούν τον πόλεμο, στέλνουν τους ιερείς τους, ευλογούν τα όπλα, παρακινούν τους εισβολείς δικαιολογώντας τους με την Αγία Γραφή, τότε με αυτούς (με την Ρωσική Εκκλησία) θα έπρεπε να βρίσκεται κανείς σε ευχαριστιακή κοινωνία. Και με αυτούς που πραγματικά θέλουν κατανόηση για την Ουκρανική Ορθοδοξία (με το Οικουμενικό Πατριαρχείο), δεν μπορεί να αποκατασταθεί η ευχαριστιακή κοινωνία!
Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αποκατασταθεί η ευχαριστιακή κοινωνία με την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και με εκείνες τις τοπικές Εκκλησίες με τις οποίες διακόπηκε. Με την Αλεξάνδρεια, την Κύπρο και την Ελλάδα. Αυτό θα μας βοηθήσει να προχωρήσουμε περισσότερο προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά μέχρι να επιτευχθεί αυτή η αποκατάσταση, είναι δύσκολο να μιλήσουμε για μεγαλύτερα βήματα.
Διότι αποδεικνύεται ότι οι ιερείς που λαμβάνουν απαγορεύσεις επειδή συλλειτουργούν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο… με τον τρόπο αυτό, η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία μαρτυρεί ότι συνεχίζει να συμμορφώνεται με τις αποφάσεις της Συνόδου της Μόσχας και συνεχίζει να λειτουργεί με φιλορωσικό τρόπο. Ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου πολέμου. Έτσι, όλες αυτές οι δηλώσεις στη Θεοφάνεια (τοποθεσία στο Κίεβο) ότι έχουν αποσυνδεθεί και ούτω καθεξής δεν είναι απολύτως αληθινές και ειλικρινείς, διότι στα χαρτιά και στα λόγια έχουν αποσυνδεθεί, αλλά στην πραγματικότητα κάνουν αυτό που υπαγορεύει το Κρεμλίνο.
Ακριβώς! Αυτό ακριβώς θα έλεγα κι εγώ. Μπορούμε να αναλύσουμε ένα άλλο γεγονός μαζί σας. Όλοι γνωρίζουμε καλά τον αρχιμανδρίτη Κύριλλο (Γοβόρουν). Είναι ένα έγκυρο πρόσωπο, ένας ανεξάρτητος κληρικός της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σε συνεντεύξεις του, είπε επίσης ότι, για παράδειγμα, όταν βρισκόταν στην Αμερική, συλλειτούργησε πολλές φορές με κληρικούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ακόμη και με την ευλογία του Πατριάρχη Μόσχας! Κανείς δεν τον τιμώρησε γι’ αυτό. Όταν ήρθε στο Κίεβο και συλλειτούργησε με τον Έξαρχο του Οικουμενικού Πατριάρχη, κανείς δεν έδωσε σημασία ούτε σε αυτό. Παρόλο που η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία διέκοψε επίσημα τις σχέσεις της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 2018. Υπήρχαν εξαιρέσεις για τον Κύριλλο Γοβόρουν. Έτσι, αφού ο πατέρας Γαβριήλ από την Κριμαία και εγώ συλλειτουργήσαμε με τον Έξαρχο από την Κριμαία, τη Δευτέρα, αν δεν κάνω λάθος, ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Γοβορούν έλαβε απαγόρευση από τον Πατριάρχη Κύριλλο Γκουντιάγιεφ. Δηλαδή, κανείς δεν τον είχε προσέξει προηγουμένως, αλλά στη συνέχεια δύο ιερείς από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία συλλειτούργησαν με τον Έξαρχο και ο Πατριάρχης Κύριλλος δίνει ένα παράδειγμα για το πώς η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να αντιμετωπίζει τους κληρικούς της. Έθεσε σε αργία τον Κύριλλο Γοβορούν και έτσι λέει: “Κοιτάξτε το κομμάτι που θυσίασα. Αν πάρουμε την αναλογία της σκακιέρας, θυσιάζει έναν αξιωματικό ή ένα ακόμη μεγαλύτερο κομμάτι και έχετε δύο πιόνια. Δεν μπορείτε να τα χειριστείτε;” Μετά από αυτό, ο τοπικός μας Μητροπολίτης Ναθαναήλ ακολούθησε τις εντολές της Ρωσικής Εκκλησίας και μου επέβαλε “αργία”. Δηλαδή, όλα ήταν ξεκάθαρα υπαγορευμένα, όπως λέτε, από το Κρεμλίνο.
Για το Πατριαρχείο της Μόσχας, η συμπροσευχή κληρικών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον Έξαρχο στην Ουκρανία είναι πιο τρομακτική από τη συμπροσευχή ακόμη και ιερέων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή ιερέων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, διότι ο Αρχιμανδρίτης Κύριλλος Γοβόρουν τέλεσε Λειτουργία ακόμη και στην Αγία Σοφία (του Κιέβου), μεταξύ άλλων και με ιερείς της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Καταλαβαίνουν ότι αυτός ο τρόπος της συλλειτουργίας των ιερέων της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον Έξαρχο τους ανοίγει ένα βήμα για να ενώσουν την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Και αυτό θα είναι πιο εύκολο για τον κόσμο να το αποδεχτεί. Γι’ αυτό η Μόσχα φοβάται αυτή την ενότητα και γι’ αυτό δρα τόσο ριζοσπαστικά.
Ναι. Θα σας πω και άλλα, όπως κατάλαβα και όπως μου είπαν, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν θα παραχωρήσει στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία κανένα ειδικό καθεστώς σταυροπηγίου ή κάποια ειδική εξαρχία. Πιστεύεται ότι η παραχώρηση στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ενός ξεχωριστού καθεστώτος από τον Οικουμενικό Πατριάρχη θα δημιουργήσει ένα είδος μεταβατικής γέφυρας, ώστε οι άνθρωποι να προσαρμοστούν ευκολότερα. Αλλά θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οποιοδήποτε σταυροπήγιο που θα παραχωρηθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη ή οποιαδήποτε ειδική εξαρχία, θα περιλαμβάνει συλλειτουργία τόσο με την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία όσο και με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Και οι υποψήφιοι για σταυροπήγιο δεν θα συμφωνήσουν σε αυτό. Το αποτέλεσμα θα είναι ένας τρίτος ορθόδοξος κλάδος στην Ουκρανία.
Αλλά η συλλειτουργία με τον Έξαρχο φοβίζει πραγματικά τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, επειδή είναι ένα βήμα προς την ενότητα.
Λοιπόν, αν δεν κάνω λάθος, η πρώτη έκδοση του καταστατικού της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας ανέφερε ότι οι ιερείς ή οι ιεράρχες θα πρέπει να επικοινωνούν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο αν έχουν οποιαδήποτε ζητήματα που τους απασχολούν για να διευκρινιστούν αυτά τα αμφιλεγόμενα ζητήματα. Έτσι, όταν διάφοροι ιερείς απευθύνονται στον Έξαρχο, αυτό είναι επίσης η εκπλήρωση αυτής ακριβώς της ρήτρας και η εφαρμογή των αποφάσεων που είχαν γραφτεί στον Τόμο.
Διαβάζω επίσης στον Τόμο ότι όταν υπάρχουν οποιεσδήποτε δυσκολίες στη διοίκηση, σε πνευματικά θέματα, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας απευθύνεται στον Πατριάρχη και αυτός παρέχει την εποικοδομητική του βοήθεια, όχι απλώς παρεμβαίνει, αλλά βοηθάει στην επίλυση ορισμένων σημαντικών ζητημάτων.
Και ποιος είναι ο σκοπός ενός Έξαρχου στην Ουκρανία ως εκπροσώπου του Οικουμενικού Πατριάρχη; Μου φαίνεται ότι βρίσκεται εκεί για να απευθύνονται σε αυτόν. Εδώ είναι ένα απλό παράδειγμα ή ένας παραλληλισμός. Κάθε κράτος έχει τη δική του πρεσβεία σε μια άλλη χώρα. Γιατί χρειάζεται εκεί; Για να μπορούν οι άνθρωποι που έχουν ταξιδέψει σε μια άλλη χώρα να βρίσκουν πάντα υποστήριξη και βοήθεια. Σε πνευματικό επίπεδο, ένας Έξαρχος είναι σαν πρεσβευτής του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Ουκρανία και σ’ αυτόν απευθυνόμαστε κι εμείς. Αρκεί να λειτουργήσουμε μαζί του, να τον ακούσουμε, να επικοινωνήσουμε μαζί του, και πολλά θα ξεκαθαρίσουν.
Για να συνοψίσουμε τη συζήτησή μας, μπορούμε να πούμε ότι όλοι οι ιερείς ή οι επίσκοποι πρέπει να απευθύνονται στον Έξαρχο και, πρώτα απ’ όλα, να μην απευθύνονται καν σ’ αυτόν, αλλά να προσπαθούν να συλλειτουργούν μαζί του στη Θεία Λειτουργία, και η ενότητα γύρω από τη Θεία Ευχαριστία, γύρω από τον Χριστό, είναι το βήμα για την ένωση όλης της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία.
Η ενότητα γύρω από το Ποτήριο της Ευχαριστίας θα επιφέρει την ενότητα όλης της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία. Ξεκάθαρα, σωστά, όμορφα διατυπωμένο. Πολύ αληθινό.
Και αυτό ακριβώς είναι που φοβάται περισσότερο ο επιτιθέμενος, το Πατριαρχείο της Μόσχας και οι φιλορωσικές δυνάμεις μεταξύ του κλήρου της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, οι οποίες, δυστυχώς, παραμένουν ακόμη μέσα και έχουν επιρροή στη Σύνοδο και στις τοπικές αποφάσεις και στη γενική “ατμόσφαιρα”.
Ναι
Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα αλλάξει κάπως με την πάροδο του χρόνου, γιατί μου φαίνεται ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία θέλει να ακροβατεί σε τεντωμένο σκοινί. Θέλει να ικανοποιεί τόσο τις φιλοουκρανικές όσο και τις φιλορωσικές δυνάμεις και να είναι στη μέση. Αλλά κατά τη διάρκεια του πολέμου είναι πολύ δύσκολο να το κάνει αυτό, οπότε τώρα μιλάμε για απαγόρευση. Κάποιοι λένε ότι πρόκειται για απαγόρευση των δεσμών με το Πατριαρχείο Μόσχας, όχι για απαγόρευση αυτής της Εκκλησίας. Αλλά θα δούμε πώς θα εφαρμοστεί εκεί. Φυσικά, είναι απίθανο να απαγορεύσει κανείς στους ανθρώπους ή στους ιερείς να προσεύχονται. Δεν ξέρω πώς θα εφαρμοστεί, αλλά ο νόμος αυτός ήδη συζητείται και λέγεται ότι υπάρχουν ήδη αρκετές ψήφοι για την απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – Πατριαρχείου Μόσχας. Έτσι, ίσως αυτή η απόφαση να ωθήσει με κάποιο τρόπο σε κάποια πιο ριζοσπαστικά βήματα. Επειδή η Θεοφάνεια (σ.σ. τοποθεσία στο Κίεβο όπου έγινε σύνοδος) ήταν επίσης ουσιαστικά μια απάντηση σε αυτές τις δηλώσεις των αρχών και των ανθρώπων που απαιτούσαν από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία να λάβει κάποια πιο ριζοσπαστικά μέτρα για να διακόψει τους δεσμούς της με το Κρεμλίνο. Έτσι, ίσως, ξέρετε, αυτό ακριβώς είναι το πώς δρα η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Όταν πιεστεί αρκετά, τότε θα κινηθεί. Ίσως τώρα, αν πιεστεί αρκετά, να δούμε κάποια κίνηση, ή κάποια συναίνεση. Αλλά αν τουλάχιστον ένας επίσκοπος από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία ερχόταν στον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα (σ.σ. Σταυροπήγιο του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Ουκρανία), θα ήταν επίσης ένα καλό και ισχυρό βήμα. Γιατί η απαγόρευση των ιερέων είναι ένα επίπεδο, υπάρχουν πολλοί ιερείς. Αλλά με τους επισκόπους, θα ήταν ένα πιο σοβαρό προηγούμενο. Και θα προκαλούσε τεράστιες αντιδράσεις.
Γνωρίζω ότι ο επίσκοπος Κομάνων Μιχαήλ προσπαθεί να συναντηθεί με τους επισκόπους της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας όλα αυτά τα χρόνια. Δεν μιλάει για κοινή Λειτουργία, τους προσκάλεσε σε μια απλή άτυπη συνάντηση. Αλλά, δυστυχώς, οι επίσκοποί μας δεν πήγαν ποτέ στη συνάντηση.
Δεν συμφώνησαν ούτε σε μια απλή συνάντηση;
Ναι, ακόμη και μια απλή συνάντηση.
Αυτό δείχνει μεγάλο φόβο
Ναι. Είναι απαραίτητο να εκδηλωθεί η αληθινή αγάπη για τον Θεό, για τους ανθρώπους, για την πατρίδα, τότε αυτή η αγάπη θα βοηθήσει να ξεπεραστεί αυτός ο λανθασμένος φόβος.
Το βήμα της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας προς την ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο μπορεί να συνεπάγεται την τιμωρία των επισκόπων της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Πατριάρχη Μόσχας. Και είπα ότι η λέξη απαγόρευση είναι πολύ τρομακτική για πολλούς ανθρώπους. Ειδικά για ανθρώπους όπως ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Ονούφριος και όλοι οι ηγέτες της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας γενικότερα. Ως εκ τούτου, αξίζει να επιστρέψουμε στην εμπιστοσύνη του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Εάν σας έχει δοθεί μια απαγόρευση και αυτή η απαγόρευση είναι άκυρη, καθώς η δική μου είναι ακόμη και λανθασμένα διατυπωμένη από κάθε άποψη, τότε ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει το δικαίωμα να επανεξετάσει και να ακυρώσει αυτή την απαγόρευση. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορεί να εξετάσει και την απαγόρευση που θα εκδοθεί από τη Μόσχα για τον Μητροπολίτη Ονούφριο και όλους τους άλλους. Μπορεί να τις ακυρώσει, έχοντας τέτοιο δικαίωμα.
Λοιπόν, τότε ευχόμαστε σε όλους τους ιερείς να ξεπεράσουν το φόβο τους και να έρθουν τουλάχιστον σε μια άτυπη συνάντηση στον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα, τουλάχιστον σε ένα καφέ εκεί κοντά.
Τουλάχιστον να ξεκινήσει απ’ αυτό. Μιλώντας για μια τέτοια άτυπη συνάντηση. Οι υπογράφοντες (σ.σ. Της επιστολής προς τον Ονούφριο) κάποτε επισκέφθηκαν τον Έξαρχο. Εκείνη ήταν η πρώτη φορά που προέκυψε η ιδέα μιας κοινής Λειτουργίας όλων των υπογραφόντων με τον Έξαρχο.
Η απλή επικοινωνία με τον Έξαρχο γέννησε τη σωστή πρόθεση. Μόλις το είπατε πολύ καλά: “Ας ευχηθούμε σε όλους τους ιερείς να ξεπεράσουν το φόβο τους και να έρθουν”.
Έτσι η ευχαριστιακή ενότητα ξεκινάει με ένα φλιτζάνι καφέ.
Θα μπορούσατε να το πείτε αυτό. Αυτό είναι επίσης ένα είδος ενότητας. Το να επικοινωνούν οι άνθρωποι είναι πάντα ένα πλεονέκτημα.
Είναι όπως ήταν κάποτε η αγάπη;
Ναι. Το δείπνο της αγάπης.
Πρώτα ήρθε η Ευχαριστία και μετά το “δείπνο της αγάπης”, σωστά;
Όχι, ήταν το αντίστροφο. Πρώτα γινόταν το δείπνο, η συναναστροφή, ακόμα και ένα ποτήρι κρασί, και μετά γινόταν η κλάση του άρτου – η Ευχαριστία, η Θεία Κοινωνία. Εκπλήσσει πολλούς ανθρώπους μέχρι σήμερα το γεγονός ότι η Θεία Κοινωνία γινόταν μετά το δείπνο. Αργότερα, για κάποιο λόγο, η Ευχαριστία διαχωρίστηκε από την αγάπη.
Αυτή η εμπειρία ταιριάζει με τη σημερινή εποχή. Για όλες τις δικαιοδοσίες να έρχονται πρώτα στο δείπνο της αγάπης.
Αυτός είναι ένας πολύ όμορφος τρόπος να το θέσετε. Ναι, και στη συνέχεια υπάρχει η Ευχαριστία.
Ίσως μπορούμε να απλώσουμε αυτό το δείπνο της αγάπης σε αρκετές ημέρες ή εβδομάδες… αλλά η Ευχαριστία πρέπει να είναι η τελική πράξη.
Σοφά λόγια αυτά που είπατε. Σας ευχαριστώ. Βλέπετε, στη συζήτησή μας, υπάρχουν καλές ευχές και καλές ιδέες. Η σωστή επικοινωνία είναι θετική.
Κάτι γεννιέται. Κάποιοι σπόροι.
Ναι.
Είχαμε μια αρκετά διεξοδική συζήτηση. Σας ευχαριστώ για τη συζήτηση!
Σας ευχαριστώ, να είστε υγιείς. Εις το επανειδείν.
_______________
Η συνέντευξη έγινε από τον ιερέα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας Ιβάν Πετρουσιάκ.
