Στις 29 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κατά την οποία ελήφθη η σκανδαλώδης απόφαση για την ίδρυση εξαρχίας στο έδαφος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας (τόμος πρακτικών №100). Όπως είχε προβλεφθεί, επικεφαλής αυτής της ασύμφορης και, χωρίς υπερβολή, επαίσχυντη δομής, διορίστηκε ο αναπληρωτής προϊστάμενος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων της Ρωσικής Εκκλησίας, Αρχιεπίσκοπος Γιερεβάν Λεονίντ (Γκορμπατσόφ), ο οποίος θα είναι εφεξής Μητροπολίτης Κλίνσκι, Πατριαρχικός έξαρχος Αφρικής και θα διοικεί ταυτόχρονα δύο επισκοπές στην Αφρικανική ήπειρο (Βόρειας Αφρικής και Νότιας Αφρικής), που σύμφωνα με την ίδια Σύνοδο θα περιλαμβάνουν 102 κληρικούς.
Έτσι, το Πατριαρχείο Μόσχας έκανε ένα ακόμη μοιραίο βήμα στην απότομη κατηφορική του πορεία προς την άβυσσο της αυτοαπομόνωσης. Μια τέτοια πράξη εκ μέρους των Ρώσων αρχιερέων δεν είναι παρά εκδίκηση προσωπικά στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β’ για την αναγνώριση της Αυτοκεφαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας και για άλλους λόγους, τους οποίος θα αναφέρω στη συνέχεια.
Το γεγονός ότι πρόκειται για εκδίκηση φαίνεται από ορισμένες λεπτομέρειες. Θα ήθελα να επισημάνω ότι στην επικράτεια άλλων Τοπικών Εκκλησιών που αναγνώρισαν την Ουκρανική Εκκλησία, το Πατριαρχείο Μόσχας δεν έλαβε παρόμοιες συνοδικές αποφάσεις για ίδρυση δικών του δομών, αλλά περιορίστηκε να δηλώσει ότι θα έχει Κοινωνία μόνο με εκείνους τους ιεράρχες που δεν αναγνωρίζουν την Ουκρανική Εκκλησία. Εκπρόσωποι της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τελούν κοινές Λειτουργίες με τέτοιους ιεράρχες και διαδίδουν τις «συνταρακτικές» προκλητικές δηλώσεις τους σε βάρος της Ουκρανικής Εκκλησίας και προσωπικά του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α’.
Θα ήταν πιο λογικό, λαμβάνοντας υπόψη τις εκκλησιαστικές ιδιαιτερότητες, να δημιουργήσουν -για παράδειγμα- μια δική τους δομή κάπου στην Ελλάδα ή στην Κύπρο, την οποία θα μπορούσαν να στηρίζουν μέσω των Ρώσων επιχειρηματιών που υπάρχουν εκεί. Αυτή θα ήταν τουλάχιστον πιο κοντά γεωγραφικά και θα μπορούσε να έχει μια κάποια στελέχωση. Ωστόσο δεν έγινε κάτι τέτοιο. Αντίθετα, στην Αφρική, σε μια εντελώς διαφορετική ήπειρο, η Μόσχα σχηματίζει μια ολόκληρη εξαρχία!
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στη σύνθεση της «εξαρχίας» δεν συμπεριελήφθη κανένας επίσκοπος της Εκκλησίας της Αλεξάνδρειας, αλλά αυτή αποτελείται από «εκατοντάδες» κληρικούς, για τους οποίους τίποτα δεν είναι γνωστό. Θα ήθελα να τονίσω ότι κατά τη διάρκεια του απερχόμενου έτους, ενόσω η Μόσχα προετοίμαζε αυτό το σχέδιο, η Ρωσική Εκκλησία δεν κατάφερε να δείξει στα μέσα ενημέρωσης (όπως αρέσκεται να κάνει η Ρωσική Εκκλησία και η προπαγάνδα του Κρεμλίνου) έστω και έναν από αυτούς τους «αφρικανούς υπερασπιστές της Ορθοδοξίας». Και στο ψήφισμα της Συνόδου τα όσα αναφέρονται για αυτούς είναι αόριστα και διφορούμενα.
Έτσι, στην αρχή της απόφασης σημειώνεται ότι συνεχίζουν να γίνονται δεκτά «πολλά αιτήματα» από τους κληρικούς του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, χωρίς καμία ενημέρωση για το ποιοι είναι αυτοί οι κληρικοί, από ποια επισκοπή και που διακονούν. Η απόφαση αναφέρεται επίσης σε «τμήμα του κλήρου» που φέρεται να διαφώνησε με τις αποφάσεις του Πατριάρχη Θεόδωρου Β’. Σύμφωνα με τους επικεφαλείς του Πατριαρχείο Μόσχας, υπήρχαν «τουλάχιστον εκατό» τέτοιες ενορίες και μόνο η απόφαση αναφέρει ότι είναι 102.
Το πως αυτοί βρέθηκαν στους κόλπους της Ρωσικής Εκκλησίας, το περιέγραψα σε προηγούμενο δημοσίευμα. Να θυμίσω μόνο ότι ο νεοδιορισθής επικεφαλής της εξαρχίας, Αρχιεπίσκοπος Λεονίντ και οι κληρικοί της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Αντρέι Νόβικοβ και Γκεόργκι Μαξίμοφ ταξίδεψαν επανειλημμένα στην Αφρική για να βρουν τέτοιους «διαφωνούντες» ιερείς. Όπως είχε αναφερθεί παλιότερα, ο ίδιος ο Νόβικοβ αποκάλυψε μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στη σελίδα του στο Facebook, λέγοντας πως στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας ξέρουν πολύ καλά ότι το κίνητρο των συγκεκριμένων ιερέων είναι αποκλειστικά η οικονομική ανταμοιβή του Πατριαρχείου Μόσχας.
Τα εδάφη που βρέθηκαν στην «κανονική ευθύνη της εξαρχίας» επιλέχθηκαν επίσης όχι τυχαία. Η Αφρική είναι πολύ μακριά και πολύ δαπανηρή για τη Μόσχα. Ως εκ τούτου, το Πατριαρχείο Μόσχας σκοπεύει να συνδέσει τις νεοσύστατες επισκοπές με τις δομές του Ευγένι Πριγκόζιν, του λεγόμενου «μάγειρα του Πούτιν», ο οποίος ίδρυσε και ελέγχει την παραστρατιωτική ομάδα Wagner. Η Wagner δραστηριοποιείται στην Αφρική και αυτό θα δώσει στο Πατριαρχείο Μόσχας πρόσβαση στην τοπική αυτοδιοίκηση, οικονομικές ροές και φυσική ασφάλεια.
Ωστόσο, ούτε και αυτό πρόκειται να σώσει τη νεοσύστατη θρησκευτική δομή από τη προδιαγεγραμμένη αποτυχία. Εξάλλου, δημιουργήθηκε κατά παράβαση των Κανόνων, τους οποίους υποτίθεται ότι τόσο παθιασμένα υπερασπίζεται η Μόσχα. Ωστόσο, το να παραβιάζει τους Κανόνες είναι κοινός τόπος για τη Ρωσική Εκκλησία. Σημειώνω ότι η «αποδοχή» αυτών των κληρικών έγινε χωρίς κανονικά απολυτήρια από τους επισκόπους και την Εκκλησία τους, αλλά με «αιτήματα» που εκφράζουν την επιθυμία τους. Επίσης είναι ενδιαφέρον να μάθουμε το με ποια διαδικασία οι «ενορίες» αυτών των κληρικών εισήλθαν στο Πατριαρχείο Μόσχας. Εάν επίσης κατόπιν θελήσεως και αιτήματός τους, τότε γιατί η Ρωσική Εκκλησία αντιτίθεται σε εκείνες τις ενορίες που αποφάσισαν οικειοθελώς να εγκαταλείψουν το Πατριαρχείο Μόσχας και να ενταχθούν στην Ουκρανική Εκκλησία; Έτσι, το Πατριαρχείο Μόσχας έρχεται σε αντίθεση με τον εαυτό του και τις διακηρυγμένες «αρχές» του.
Πέραν τούτου, η Ρωσική Εκκλησία παράνομα επιβουλεύεται την Κανονική δικαιοδοσία άλλης Εκκλησίας, χωρίς να έχει εκεί καμία ιστορική αναφορά. Μόνο για αυτό η Μόσχα υποπίπτει σε σοβαρές εκκλησιαστικές κυρώσεις. Ποιός είναι ο στόχος αυτών των εμφανώς αντι-Κανονικών και ανόητων ενεργειών εκ μέρους της Ρωσικής Εκκλησίας; Η απάντηση είναι απλή – να δείξει στον Πατριάρχη Θεόδωρο και σε όλη την Ορθοδοξία το τι μπορεί να κάνει το Πατριαρχείο Μόσχας στη μάχη της ενάντια του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Ουκρανικής Εκκλησίας.
Ταυτόχρονα, είναι μια εσκεμμένη και σκόπιμη πρόκληση με στόχο την εμβάθυνση της διάσπασης ή μάλλον τη διαμόρφωσή της. Άλλωστε, είναι λογικό τέτοιες ενέργειες να μην περάσουν απαρατήρητες τόσο από την Αλεξάνδρεια όσο και από ολόκληρη την Οικουμενική Ορθοδοξία. Μάλιστα, η Μόσχα αναγκάζει την Αλεξάνδρεια να σταματήσει την ευχαριστιακή κοινωνία μαζί της. Αν συμβεί αυτό, η επόμενη Σύνοδος πάλι «λυπάται που η διάσπαση εντάθηκε» και «κάτι πρέπει να γίνει γι’ αυτό». Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι το «σχίσμα» εντείνεται ακριβώς λόγω των ενεργειών της Μονής Δανιήλ.
Είναι πιθανό ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία βασίζεται σε μια τέτοια εξέλιξη. Θα τους δώσει την ευκαιρία να εισάγουν παρόμοια σενάρια και σε άλλες Τοπικές Εκκλησίες. Ωστόσο, όπως έχω επανειλημμένα πει, όλα αυτά θα οδηγήσουν στη μοιραία ήττα της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία τελικά θα χάσει τις θέσεις της στην παγκόσμια Ορθοδοξία.
Γιατί όμως ειδικά ο Πατριάρχης Θεόδωρος Β’ έπεσε θύμα αυτής της τρομοκρατίας της Μόσχας; Αυτό συνέβη επειδή η Μόσχα τον θεωρούσε «δικό της» στον αγώνα για την επικράτηση στην παγκόσμια Ορθοδοξία. Όπως γνωρίζετε, ο Πατριάρχης Θεόδωρος Β’ για ένα διάστημα διακόνευσε στην Οδησσό και για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε καλές σχέσεις με Ρώσους πατριάρχες. Ταυτόχρονα, η δεύτερη θέση του στο δίπτυχο, η ιστορική του θέση, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια Ορθοδοξία. Στη Μονή του Αγίου Δανιήλ, υπήρχε η ελπίδα ότι με την υποστήριξη της Αλεξάνδρειας θα μπορούσε να αρπάξει εύκολα την υπεροχή. Ωστόσο, τέτοια ματαιόδοξα σχέδια δεν υλοποιήθηκαν.
Η Αλεξάνδρεια παρέμεινε όχι στο πλευρό της Μόσχας, αλλά στο πλευρό των Ιερών Κανόνων και των πανάρχαιων παραδόσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γι’ αυτό ο Πατριάρχης Θεόδωρος Β’ έκανε μια μάλλον ηρωική πράξη. Χωρίς να φοβηθεί απειλές και εκβιασμούς, αναγνώρισε τον Τόμο Αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας και εδραίωσε αυτή την αναγνώριση συλλειτουργώντας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο Α’ και τον Προκαθήμενο της Ουκρανικής Εκκλησίας Μητροπολίτη Επιφάνιο το περασμένο καλοκαίρι.
Μια τέτοια τολμηρή πράξη επέφερε ένα οδυνηρό πλήγμα στη φήμη της Μόσχας. Και για αυτό η Μόσχα προχώρησε σε τέτοια καταστροφικά βήματα, με τα οποία εκτίθεται ακόμα μια φορά σε γελοιοποίηση και θάβει με ίδια της τα χέρια τα υπολείμματα της φήμης της.
Του Ολεξάντρ Εφρέμενκο, θεολόγου
© Πνευματικό Μέτωπο Ουκρανίας
